Poczuj miętę do przyrody - Piknik "Przyroda i Matematyka pod Żaglami" już jutro na Złotej Górze

Pojęcie to zaproponował Richard Louv w głośnej książce "Ostatnie dziecko lasu", która - jak informuje wydawca na okładce, stała się bestsellerem New York Timesa.
Zespół deficytu natury opisuje cenę, jaką ludzkość płaci za odwrócenie się od przyrody: zmniejszone użycie zmysłów, niedobór uwagi, częstsze występowanne chorób psychicznych i fizycznych. Ten zespół występuje u pojedynczych osób, rodzin i całych społeczności - pisze Richard Louv, pisarz i dziennikarz, specjalizujący się w tematyce relacji człowieka z naturą.
Zespół Deficytu Natury, jako pojęcie, nie dorobił się jeszcze bogatej podstawy teoretycznej, pozostaje więc twierdzeniem bardziej publicystycznym niż naukowym. Choć, jak się wydaje, nie jest ono zupełnie pozbawione podstaw teoretycznych. Najczęściej w tym kontekście jest wymieniany psycholog amerykański Howard Gardner, który zasłynął tym, że zdetronizował IQ jako jedyny i najważniejszy wskaźnik inteligencji. Zaproponował osiem jej rodzajów, w tym inteligencję przyrodniczą, którą sam charakteryzował w jednym z referatów, w sposób następujący (cyt. za Richard Louv, "Ostatnie dziecko lasu"): U podłoża inteligencji przyrodniczej leży ludzka zdolność do rozpoznawania roślin, zwierząt i innych elementów środowiska naturalnego, takich jak chmury czy skały.
Zespół Deficytu Natury miałby więc być efektem utraty tych zdolności. Utratą swego rodzaju uważności, która pozwala dostrzegać otaczającą nas rzeczywistość - nie tylko samochody, wystawy sklepowe i czającego się w rogu ekranu śmiercionośnego potwora, ale również - skowronka, pszczołę i kwitnące wiosną zawilce.

Technologia będzie nam towarzyszyć w życiu codziennym, czy nam się to podoba, czy nie. Zakazywanie dzieciom i młodzieży korzystania z niej, jest działaniem pozbawionym szans powodzenia - z jednej strony, z drugiej zaś - szkodliwym dla nich samych, wszak w życiu dorosłym będą musiały pracować w środowiskach zaawansowanych technologicznie. Nie chodzi więc o to, żeby zabraniać. Rolą pedagogów i rodziców powinno być dzisiaj dokładanie wszelkich starań, by - zamiast wprowadzania twardych nograniczeń, pokazywać alternatywy. Przyroda musi się jawić jako miejsce wspólnych wypraw, poznawania najbliższego otoczenia poprzez obserwację, powinna się kojarzyć jako kraina przygody - tylko wtedy będzie mogła stanąć w szranki z wypełnionym bodźcami (sztucznymi i hipermocnymi) światem przygód wirtualnych.
Czy to może się udać? Z pewnością jest to bardzo trudne zadanie, wyzwanie dla współczesych nauczycieli, edukatorów i rodziców.
Centrum Inicjatyw Edukacyjnych, wychodząc naprzeciw tym wyzwaniom, trzy lata temu zaproponowało przedsięwzięcie pn. "Poczuj miętę do przyrody". Nazwa projektu określa charakter i cel całego przedsięwzięcia: ma ono, oprócz przekazania konkretnej wiedzy przyrodniczej, wzbudzić osobistą relację między człowiekiem (dzieci, młodzież, dorośli) a przyrodą. Do tego konieczne jest wyjścia poza sztampę - chodzi o opuszczenie murów ośrodka edukacyjnego, sali wykładowej, porzucenie formy przekazu, jaką jest wykład i prezentacja multimedialna. Z takich założeń wyszli pracownicy Centrum Inicjatyw Edukacyjnych.

Ogród - to fragment przyrody, który można zaprosić do swojej codzienności. Czasem będzie to "zielony" balkon, innym razem zaś - działka w mieście przy domu lub rekreacyjna, poza jego granicami. Ale ogród niejedno ma imię. Edukatorzy Centrum Inicjatyw Edukacyjnych przekonują, że najlepiej jest działać w tej mierze zgodnie z lokalną tradycją.
- Dziedzictwo kulturowe to nie tylko piękne obrazy malowane na płótnie lub zamki i pałace - przekonuje Edyta Słomczyńska, koordynatorka projektu "Poczuj mięte do przyrody". - To również sfera działań i aktywności podejmowanych przez naszych przodków w środowisku przyrodniczym. Żyjemy na Kaszubach, gdzie przy każdym domu zakładano ogrody. Kaszubscy poeci opiewali ich piękno, one tworzyły krajobraz tej ziemi i determinowały sposób życia jej mieszkańców. Dlatego zaproponowaliśmy w projekcie ogrody, w których sadzimy rośliny rodzime, te same, które sadziły nasze babcie i prababcie.
Ogród jednak to nie tylko rośliny. To również ptaki, owady, płazy.
- W ten sposób - kontynuuje Edyta Słomczyńska - pod naszymi oknami tworzymy małe enklawy przyrody. Dbając o nie we właściwy sposób, poprzez osobiste zaangażowanie, zmieniamy jakość życia. Budujemy relacje z przyrodą, zapraszamy ją do siebie. Staje się ona dla nas czymś ważnym.
W ramach projektu założono w Kartuzach dwa ogrody - jeden przy budynku Centrum Inicjatyw Edukacyjnych, drugi - przy Muzeum Kaszubskim im. Franciszka Tredera. Jednak na posadzeniu roślin ogrodnicza aktywność w tym przypadku się nie skończyła. Do ogrodów, na zajęcia edukacyjne cały czas są zapraszane różne grupy mieszkańców - np. uczniowie, słuchacze Uniwersytetu Trzeciego Wieku, nauczyciele, którzy mogą nabytą wiedzę i umiejętności przekazywać swoim wychowankom.

W Centrum Inicjatyw Ekologicznych realizowane są nie tylko działania badwacze, ale także artystyczne i kulturowe. Również i w tym przypadku przyroda znajduje się w centrum zainteresowania. Staje się nie tylko żródłem wiedzy i przedmiotem poznania, ale też artystycznym tworzywem, a jej ochrona stanowi cel działań twórczych.
Młodzież została zaproszona do konkursów przyrodniczo – plastycznych, które były realizowane pod opieką Iwony Słomińskiej, zajmującej się w CIE projektowaniem graficznym oraz prowadzeniem zajęć malarskich czy recyklingowych. Te ostatnie polegają na wykonywaniu przedmiotów z odpadów, ich adaptacji do nowej funkcji. To na przykład warsztaty szycia z tkanin już nikomu niepotrzebnych, tworzenia nowej papeterii z odzyskanego papieru, czy wyplatania chodników ze "starych" jeansów. W ramach konkursów zostały przez młodzież wykonane „Kalendarze Eko Ogrodnika” oraz tablice - obrazy wykorzystywane do opowiadania eko-opowieści z użyciem przenośnego teatrzyku (tzw. teatru Kamishibai).
- Znaczenia przyrody dla inspiracji artystycznych nie da sie przecenić. Stanowi ona wprost niewyczerpane źródło pomysłów, wrażeń i doznań, które potem przekładamy na język sztuki - mówi Iwona Słomińska.

W ramach wspólnych spotkań przyrodniczo - ekologicznych odbyły się dwa pikniki: "Przyroda pod Żaglami”oraz "Wiosna w ogrodzie". Podczas pierwszego z nich, który odbył się w czerwcu ubiegłego roku, uczestnicy spotkali się z leśnikami z nadleśnictwa Kartuzy by uczyć się rozpoznawać drzewa, a także z pracownikami Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, którzy wskazywali, jak cenne i rożnorodne przyrodniczo sa kaszubskie łąki. Podczas gry terenowej młodzież odkrywała zagadki związane z rzeką Radunią, a pod opieką biolog Elżbiety Mazurek przygotowywała i spożywała sałatki i wywary z roślin z kaszubskiego ogrodu. Wspólnie z Lokalną
Grupą Rybacką "Kaszuby" z Chmielna uczyła się rozpoznawania ryb zamieszkujących głębiny tutejszych jezior, zaś Teresa Sadoń-Osowiecka przekazała wiedzę przydatną każdemu, kto w zachwycającym widoku kaszubskich rzek, jezior i lasów, chciałby dostrzec i właściwie nazwać elementy rzeźby terenu i wiedzieć, jak powstawały na przestrzeni wieków. Na pikniku byli równiez obecni pracownicy Pomorskiego Ośrodka Rehabilitacji Dzikich Zwierząt "Ostoja", którzy na co dzień udzielają pomocy żyjącym w naturze zwierzętom poszkodowanym przez człowieka - opiekują się na przykład przekarmionymi chlebem łabędziami i kaczkami, potrąconymi przez samochód jeżami czy zabranymi spod opieki rodziców sowami. Opowiadali o swojej pracy i wskazywali, co należy robić, żeby nie szkodzić dzikim mieszkańcom pól i lasów. Piknik "Przyroda pod żaglami" odbywał się na terenie przystani żeglarskiej, więc nie mogło zabraknąć okazji do popływnia żaglówkami po jeziorze Brodno Wielkie.

Na kolejnym pikniku - "Wiosna w ogrodzie", który odbył się w kwietniu tego roku, wśród wielu propozycji, dużym zainteresowaniem cieszyła się terenowa gra przyrodnicza, przygotowana i przeprowadzona przez Artura Sikorskiego, który zaproponował młodzieży bieg na orientację w lesie okalającym Kartuzy. Uczniowie z kompasem w ręku docierali do szczególnych przyrodniczo, charakterystycznych miejsc, ukrytych w gąszczu drzew i krzewów, i przez to rzadko odwiedzanych przez człowieka. Młodzież, pokonując trasę prowadzącą między innymi przez bagna, poznawała różne zagadnienia z zakresu geomorfologii, terenoznawstwa i sztuki przetrwania w terenie. Obserwacje powalonych drzew i wyschniętych zbiorników wodnych były okazją do rozmowy na temat zmian klimatycznych.
Uczestnicy pikniku budowali również domki dla owadów. To kolejny przykład działań zaplanowanych w taki sposób, by oprócz przekazania wiedzy, aktywizować uczestników do nawiązywania osobistych więzi z otaczającą przyrodą.
- Zarówno dzieci jak i dorośli, posiadają całkiem sporą wiedzę na temat funkcji, jakie pełnią owady, na przykład pszczoły, w zapylaniu roślin - relacjonuje Piotr Zięcik, biolog i edukator, który pokazywał na pikniku, jak wykonać takie "budowle". - Dość rozpowszechniona jest wiedza dotycząca zagrożeń związanych ze zmniejszającymi się na świecie populacjami tych zwierząt. Jednak widzę coś w rodzaju zdziwienia i zaciekawienia, gdy pokazuję, że praktycznie każdy może wykonać tego rodzaju "domki", a tym samym uczynić owady swoimi sąsiadami, i na co dzień obserwować ich pracę, a nawet prowadzić samodzielne badania.

To tylko niektóre przykłady kierujące uwagę uczniów i dorosłych na wartość, jaką niesie ze sobą budowanie osobistych relacji z naturą. W myśl słów Marii Montessori, twórczyni jednej z najważniejszych metod edukacji i wychowania dzieci: "Dziecko potrzebuje żyć zgodnie z naturą, a nie tylko poznawać przyrodę".

***

W ciągu ostatnich dwóch lat Centrum Inicjatyw Edukacyjnych w Kartuzach w ramach dotacji z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, zrealizowało spotkania, warsztaty, konferencje, pikniki, wystawy i konkursy, w których wzięli udział mieszkańcy powiatu kartuskiego: uczniowie, nauczyciele i turyści. Wszystkie te wydarzenia i akcje edukacyjne są opublikowane na stronie www.zielone.ciekartuzy.pl.

Już jutro, 4 czerwca Centrum Inicjatyw Edukacyjnych w Kartuzach po raz kolejny organizuje, wspólnie z Centrum Sportów Wodnych i Promocji Regionu na Złotej Górze, piknik edukacyjny „Przyroda i Matematyka pod Żaglami” dla uczniów ze szkół z powiatu kartuskiego. (Szczegółowe informacje dostępne są na stronie internetowej CIE w Kartuzach).
Uczniowie z powiatu kartuskiego wezmą udział w warsztatach terenowych związanych z poznawaniem walorów przyrodniczych okolic jeziora Brodno Wielkie i rzeki Raduni oraz okolicznych kaszubskich łąk i lasów i ich mieszkańców. Młodzi przyrodnicy zagrają w edukacyjne gry terenowe i wsiądą na żaglówki by wypłynąć na wody jeziora Wielkie Brodno.
W tym roku pracownicy Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz Fundacji Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego zaprezentują uczestnikom „Kampanię ekologiczną – Pomorscy.
Ponadto w edukacji przyrodniczo-ekologicznej wezmą również udział:: pracownicy Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, Nadleśnictwa Kartuzy, Pomorskiego Ośrodka Rehabilitacji Dzikich Zwierząt "Ostoja", Centrum Inicjatyw Edukacyjnych w Kartuzach, przyrodnicy, młodzież z Młodzieżowego Ruchu Naukowego oraz instruktorzy i wykładowcy żeglarstwa.
Uczestnicy to ponad 200 uczniów z 10 szkół Powiatu Kartuskiego.
Współpraca M.U.