Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Niesamowite cmentarze w Trójmieście i na Pomorzu. Miejsca z niesamowitą historią, o której nie wszyscy pamiętają. ZDJĘCIA

red.
Niesamowite cmentarze w Trójmieście i na Pomorzu. Miejsca z niesamowitą historią, o której nie wszyscy pamiętają. ZDJĘCIA
Niesamowite cmentarze w Trójmieście i na Pomorzu. Miejsca z niesamowitą historią, o której nie wszyscy pamiętają. ZDJĘCIA
1 listopada to czas, w którym nie tylko nawiedzamy groby bliskich, ale także dokonujemy refleksji nad przeszłością. Wśród wszystkich nekropolii znajdujących się w dużych miastach na Pomorzu, można znaleźć też miejsca odwiedzane znacznie rzadziej, czasem całkowicie zapomniane, po których pozostały jedynie żywe historie w postaci nagrobków lub pomników. Przypominamy ciekawe miejsca na Pomorzu, które często mijamy w codzienności, a o których historii wciąż wiemy niewiele.

Historia cmentarzy na Pomorzu. Gdańsk Chełm - cmentarz na Żydowskiej Górze

Cmentarz na tzw. Żydowskiej Górze, mieszczący się na gdańskim Chełmie, jest jednym z najstarszych kirkutów w tej części Europy, a także najstarszą i największą żydowską nekropolią na Pomorzu. Został założony w połowie XVI w. i funkcjonował aż do 1956 roku, kiedy to został zamknięty. Od tego momentu ulegał coraz większej dewastacji.

Nekropolia ta mieści się na zboczu ul. Cmentarnej na gdańskim Chełmie. Choć cmentarz przetrwał wojenne zawieruchy i został wpisany do rejestru zabytków, po wojnie zapomniano o nim, a teren kirkutu ulegał coraz większej dewastacji. W latach 70. zniszczono dolny taras z najstarszymi i najcenniejszymi nagrobkami. Dopiero w latach 2006-2008 cmentarz wzięła pod opiekę Gmina Żydowska. Teren ogrodzono i rozpoczęto odrestaurowywanie nekropolii. Niestety w 2016 roku ponownie doszło tu do aktów wandalizmu.

Na cmentarzu zachowało się aż 240 nagrobków (najstarszy pochodzi z 1841 roku).

ZOBACZ TEŻ: Cmentarz żydowski w Gdańsku. Zapomniana, zabytkowa nektopolia na gdańskim Chełmie coraz bardziej niszczeje

Nieznane nekropolie na Pomorzu. Zapomniany cmentarz w Gdyni Kolibkach

Cmentarz w Gdyni Kolibkach mieści się na zalesionym wzgórzu, pomiędzy dwoma pasmami głównej trójmiejskiej arterii, która na tym odcinku nosi nazwę Alei Zwycięstwa.

Nekropolia należała do kościoła św. Józefa zbudowanego w 1763 roku dla mieszkańców majątku Kolibki. Sam cmentarz założono w 1902 r., a pochowków dokonywano tu od 1904 do 1946 r.

Choć cmentarz przetrwał II wojnę światową, przez wiele lat pozostawał zapomniany. Jeszcze nie tak dawno cmentarz w Kolibkach był zarośniętą polanką, wśród której ledwo można było dostrzec zapomniane groby.

W 1999 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Orłowa zaznaczono małym murkiem zarys fundamentów dawnego kościoła oraz ustawiono tablicę informacyjną. W 2012 roku rozpoczęto odnawianie, przy wejściach na teren cmentarza umieszczono informację o jego historii i listę nazwisk niektórych pochowanych na nim osób.

Członkowie PFE i Stowarzyszenia Nasze Orłowo prowadzą cykliczne prace rewaloryzacyjne, odkopali spod ziemi większość płyt i zajmowali się ich odnawianiem. Organizują również akcje sprzątania cmentarza.

Nekropolie mennonickie na Żuławach. Cmentarz w Stogach k. Malborka

Cmentarze mennonickie na Żuławach swoim wyglądem znacznie różniły się od katolickich czy protestanckich nekropolii. Cmentarz w Stogach to miejsce znane nie tylko w Polsce, ale i za granicą. Turyści często tutaj zaglądają, by wczytać się w coraz bardziej zacierane napisy na płytach.

O mennoickich nekropoliach na Żuławach przeczytasz więcej tutaj: Pomorskie cmentarze: Nekropolie mennonickie na Żuławach

Stogi zostały założone w 1562 r., a już trzy lata później wydzierżawione osadnikom holenderskim. Byli to mennonici - zwolennicy ruchu religijnego, będącego odłamem anabaptystów, który powstał w Niderlandach w XVI w. Z powodu prześladowań religijnych musieli emigrować i tak trafili m.in. do jednego z bardziej tolerancyjnych państw ówczesnej Europy, czyli do Rzeczpospolitej.

Zachowały się dane, z których wynika, że w 1820 roku mieszkało tutaj 202 mennonitów na ogółem 301 mieszkańców. W drugiej połowie XIX w. wieś zamieszkiwało 176 mennonitów, a także 154 katolików i ewangelików.

Dzisiaj jako miejsce zabytkowe mennoicka nekropolia jest jednym z najpiękniejszych cmentarzy na Żuławach. Na powierzchni 2,6 ha zachowało się 260 obramowań grobów pojedynczych, podwójnych oraz dziecięcych, a także 78 stel charakterystycznych dla kultury mennonickiej oraz innych w formie krzyży, tablic i tumb.

Na końcu cmentarza umieszczonych zostało 9 stel pochodzących ze zlikwidowanego cmentarza w Lasowicach Wielkich.
Zabytkową nekropolię na sześć kwater dzielą rzędy drzew. Rosną tu lipy, świerki, a także pomnikowy - około 300-letni dąb, którego wysokość wynosi 20 metrów.

Gdańsk. Ewangelicki cmentarz na Ujeścisku

Cmentarz był w przeszłości przykościelną nekropolią, nieopodal której mieściła się kaplica wsi Ujeścisko. Kościół św. Jerzego z 1663 został spalony w 1945 roku. Wtedy też cmentarz został zamknięty. Z czasem ulegał on degradacji, służąc m.in. za nielegalne wysypisko śmieci. Wśród pochowanych na cmentarzu są m.in. polscy żołnierze polegli w czasie walk o Gdańsk w 1807 roku. Wśród nich ppłk Antoni Parys, dowódca 3. batalionu 10 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego.

W masowej mogile znajdującej się na cmentarzu pochowane są też ofiary radzieckich zbrodni wojennych, dokonanych w czasie zdobywania Gdańska w 1945.

Cmentarzem opiekują się obecnie wolontariusze i Polskie Towarzystwo Ewangelickie.

Powiat kościerski. Cmentarze, o których mało kto pamięta

Cmentarze na Pomorzu to nie tylko zorganizowane nekropolie w centrach dużych miast. Często groby, które niegdyś stanowiły część nekropolii, znajdują się na uboczach lub w lasach. Przykładem tego jest chociażby powiat kościerski. Tutaj miejsca pochówku są ukryte między drzewami, z dala od głównych dróg.

W galerii zamieściliśmy zdjęcia zapomnianych cmentarzy w powiecie kościerskim m.in. w miejscowościach Nowe Polaszki, Stary Bukowiec czy Wielki Klincz.

Śladem przedwojennej historii. Cmentarz ewangelicki w Mierzeszynie w gm. Trąbki Wielkie

Mierzeszyn należy do tych nielicznych wsi, w której są dwa kościoły. To kościół św. Bartłomieja i kościół poewangelicki Najświętszego Serca Pana Jezusa. Przy tym drugim znajduje się niewielki cmentarz, na których chowani byli przedwojenni mieszkańcy wsi.

Kościół i cmentarz to pozostałości wspólnoty luterańskiej, która istniała w Mierzeszynie w gminie Trąbki Wielkie do 1945 r. Nieużywana po wojnie nekropolia popadła w ruinę. Odnowiona została wraz z kościołem w 1988 r. staraniem ówczesnego proboszcza katolickiej parafii ks. Gerarda Borysa i pochodzącego z Mierzeszyna mieszkańca Niemiec Arno Zube.

Na cmentarzu widoczne są jeszcze niektóre groby. Większość z nich jest pozapadana, a wszystkie pokryte trawą, mchem i inną roślinnością. Pochowani tu byli przedwojenni mieszkańcy Mierzeszyna i okolic, głównie narodowości niemieckiej. Zachowały się niektóre tablice nagrobne.

Niedaleko wejścia stoi pomnik upamiętniający Arno Zube, sponsora odnowy cmentarza i kościoła neogotyckiego, a także twórcę herbu mierzeszyńskiego.

Więcej o historii cmentarza przeczytasz tu: Śladem przedwojennej historii. Cmentarz ewangelicki w Mierzeszynie w gm. Trąbki Wielkie |ZDJĘCIA

Historie nekropolii na Pomorzu. Radziecki cmentarz w Pruszczu Gdańskim

Cmentarz przy obecnej ulicy Zastawnej w Pruszczu Gdańskim powstał na mocy zarządzenia wydanego przez władze powiatowe w lutym 1947 roku.

Postanowiono przenieść tu ekshumowane szczątki ponad 2 tysięcy radzieckich żołnierzy, poległych na terenie całego powiatu podczas walk z nazistowskim okupantem. Dokładna ewidencja pochowanych tu żołnierzy znajduje się w Urzędzie Miasta.

Dzisiaj cmentarz budzi wiele kontrowersji. O usunięcie z niego radzieckich symboli apelowano chociażby wiosną 2021 r.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Rocznica "wyzwolenia" przez armię czerwoną terenów powiatu gdańskiego. Co dalej z radzieckimi cmentarzami?

Żuławskie cmentarze. W XVIII wieku w Stawcu wybudowano świątynię i powstał mennonicki cmentarz

Mennoici na Żuławach przebywali także w powiecie nowodworskim. Pierwsze wzmianki o tym wyznaniu na terenie wsi Stawiec pochodzą z drugiej połowy XVI wieku. Żyjący w Lubieszewie mennonici, aż do XVIII wieku nie posiadali własnego domu modlitwy oraz cmentarza.

Nabożeństwa odbywały się w prywatnych budynkach. Zmarłych chowano natomiast na specjalnie wydzielonych kwartałach cmentarza katolickiego.

Dopiero w 1768 roku gmina mennonicka w Lubieszewie otrzymała wraz z gminami w Stogach, Żuławkach i w Żelichowie zgodę na budowę własnej świątyni.

Najprawdopodobniej w tym samym czasie przy domu modlitwy został ulokowany cmentarz. Po II wojnie światowej podobnie jak było to w przypadku wielu cmentarzy mennonickich również ten w Stawcu uległ zniszczeniu.

ZOBACZ TEŻ: Żuławskie cmentarze. Gmina mennonicka i cmentarz w Różewie

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Wielki Piątek u Ewangelików. Opowiada bp Marcin Hintz

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gdansk.naszemiasto.pl Nasze Miasto